ทฤษฎีแพทย์จีน

โดย วิทิต วัณนาวิบูล และคณะ

สารบัญเรื่อง

ความเป็นมา

รายการรูป

รายการตาราง

บทนำ

บทที่ 1. ยิน-หยาง

- ลักษณะของยิน-หยาง

- ความสัมพันธ์ระหว่างยิน-หยาง

- การเกิด การสลาย และการเปลี่ยนแปลงของยิน-หยาง

- ความสมดุลของ ยิน-หยาง

บทที่ 2. ปัญจธาตุ

- ลักษณะของปัญจธาตุ(ธาตุทั้ง 5)

- ความสัมพันธ์ระหว่างปัญจธาตุ

1. การสร้าง

2. การข่ม

3. การข่มเกินและการข่มกลับ

บทที่ 3. อวัยวะภายใน

- อวัยวะภายในทั้ง 5

1 .หัวใจ

2. ปอด

3. ม้าม

4. ตับ

5. ไต

- อวัยวะกลวงทั้ง 6

1. กระเพาะอาหาร

2. ถุงน้ำดี

3. ลำไส้ใหญ่

4. ลำไส้เล็ก

5. กระเพาะปัสสาวะ

6. ซานเจียว

บทที่ 4. พลัง

- การเกิดพลัง

- การไหลเวียนของพลัง

- อิทธิพลของพลังต่อเลือดและอวัยวะต่างๆ

บทที่ 5. เลือด

บทที่ 6. เส้นลมปราณ

- การจำแนกเส้นลมปราณ

1.เส้นลมปราณปกติ 12 เส้น

2.เส้นลมปราณพิเศษ 8 เส้น

- การแผ่กระจายและทางเดินของเส้นลมปราณ

1.เส้นลมปราณปอด

2.เส้นลมปราณลำไส้ใหญ่

3.เส้นลมปราณกระเพาะอาหาร

4.เส้นลมปราณม้าม

5.เส้นลมปราณหัวใจ

6.เส้นลมปราณลำไส้เล็ก

7.เส้นลมปราณกระเพาะปัสสาวะ

8.เส้นลมปราณไต

9.เส้นลมปราณถุงหุ้มหัวใจ

10.เส้นลมปราณซานเจียว

11.เส้นลมปราณถุงน้ำดี

12.เส้นลมปราณตับ

13.เส้นตู๋ม่าย

14.เส้นเยิ่นม่าย

15.เส้นชงม่าย

16.เส้นไต้ม่าย

17.เส้นยินเหวยม่าย

18.เส้นหยางเหว่ยม่าย

19.เส้นยินเซียวม่าย

- ประโยชน์ของเส้นลมปราณ

1. ในทางสรีรวิทยา

2. ในทางพยาธิวิทยา

3. ในทางวินิจฉัยโรค

4. ในทางรักษา

บทที่ 7. เหตุแห่งโรค

- สามเหตุทั้ง 3 ที่ก่อให้เกิดโรค

1. สาเหตุจากการเปลี่ยนแปลงของสภาพแวดล้อม

- ลม

- เย็น

- ชื้น

- แห้ง

- ร้อน

- ไฟ

2. สาเหตุจากการเปลี่ยนแปลงของจิตใจและอารมณ์

3. สาเหตุจากสุขนิสัยและอื่นๆ

บทที่ 8. วิธีตรวจโรคทั้ง 4

1. การมองดู

- การสังเกตุแววตา สีของหน้าและอารมณ์

- การสังเกตุรูปร่างลักษณะภายนอก

- ดูลิ้นและฝ้าบนลิ้น

2. การฟัง-สูดดม

- การฟังเสียง

- การดมกลิ่น

3. การถาม

- เย็น-ร้อน

- เหงื่อ

- หัวและตัว

- หน้าอก ท้อง และสีข้าง

- ความรู้สึกต่อรสชาติ

- อุจจาระและปัสสาวะ

- สตรี

- เด็ก

4. การแมะหรือการจับชีพจรและการคลำ

- ตำแหน่งและวิธีการแมะ

- ความสัมพันธ์ระหว่างอัตราการหายใจและการเต้นของชีพจร

- ชีพจรปกติและชีพจรของผู้ป่วย

- ข้อควรระวัง

การคลำ

บทที่ 9. การวิเคราะห์โรคจากหลัก ทั้ง 8

- ยิน-หยาง

- นอก-ใน

- เย็น-ร้อน

- พร่อง-แกร่ง

บทที่ 10. การวิเคราะห์โรคจากอวัยวะภายในทั้ง 5 และอวัยวะกลวงทั้ง 6

หัวใจ

1. ไฟหัวใจมากเกิน

2. พลังหัวใจไม่พอ

3. เลือดหัวใจไม่พอ

4. หัวใจหยางพร่อง

5. หัวใจยินพร่อง

6. ร้อนเข้าถุงหุ้มหัวใจ

7. เลือดหัวใจอุดกั้น

ตับ

1. ตับไม่ระบายทำให้พลังสะดุด

2. พลังตับรุกรานกระเพาะอาหาร

3. ตับ-ม้าม ไม่สมดุลกัน

4. ตับและถุงน้ำดี ร้อนชื้น

5. ไฟตับขึ้นบน

6. ตับหยางมากเกิน

7. ตับยินและไตยินพร่อง

8. ลมตับภายใน

ม้าม

1. พลังม้ามพร่อง

2. ม้ามหยางพร่องและหย่อนสมรรถภาพ

3. จงชี่ย้อนลงล่าง

4. ม้ามไม่ควบคุมเลือด

5. ชื้นรบกวนม้ามหยางและชื้นขัดขวางม้าม-กระเพาะอาหาร

6. ม้ามและกระเพาะอาหารร้อนชื้น

7. อาหารค้างในกระเพาะอาหาร

ปอด

1. พลังปอดพร่อง

2. ปอดยินพร่อง

3. ปอดร้อนทำให้ไอ

4. ปอดเย็นทำให้ไอ

5. ม้ามและปอดพร่องพร้อมกัน

6. ลำไส้ใหญ่ร้อนชื้น

ไต

1. ไตหยางไม่พอหรือไตหยางพร่อง

2. ไตยินไม่พอ

3. กระเพาะปัสสาวะร้อนชื้น

พลัง

1. พลังพร่อง
2
. พลังสะดุด

3. พลังย้อนกลับ

เลือด

1. เลือดพร่อง

2. เลือดออก
3
. เลือดจับเป็นก้อน

บทที่ 11. การวิเคราะห์โรคจากเส้นทั้ง 6

- โรคไท่หยาง

- โรคหยางหมิง

- โรคซ่าวหยาง

- โรคไท่ยิน

- โรคซ่างยิน

- โรคเจี๋ยยิน

- กฏเกณฑ์การพัฒนาเปลี่ยนแปลงของโรคเส้นทั้ง 6

- โรคร่วม

- โรคแทรก

บทที่ 12. การวิเคราะห์โรคจากความต้านทานพลัง สารจำเป็นและเลือด

1. อาการของโรคเมื่อความต้านทานระดับผิวถูกรุกราน

2. อาการของโรคเมื่อระดับพลังถูกรุกราน

3. อาการของโรคเมื่อระดับสารจำเป็นและเลือดถูกรุกราน

บทที่ 13. หลักพื้นฐานในการรักษาโรค

1. การรักษาเมื่อยังไม่เป็นโรค

2. การพยุงปัจจัยภายใน-ขจัดปัจจัยภายนอก

3. การรักษาทั่วร่างกาย..ทัศนะองค์รวม

4. การรักษาทั้งเปลือกและแก่น

5. การรักษาแบบขัดแย้งและการรักษาแบบไม่ขัดแย้ง

6. การพิจารณาถึงปัจจัยด้านตัวผู้ป่วยฤดูกาลและภูมิประเทศ

7. โรคเดียวกันใช้วิธีต่างกัน โรคต่างกันใช้วิธีเดียวกัน

บรรณานุกรม

ดัชนีคำ

ทฤษฎีการอธิบายความเจ็บป่วยของศาสตร์แพทย์จีน จะใช้หลัก ยิน-หยาง มาอธิบายการเกิดความเจ็บป่วย ซึ่งมีมานานกว่าพันปี เหมาะกับผู้ที่กำลังศึกษาแพทย์แผนจีน ซึ่งต้องเรียนรู้เข้าใจ ทฤษฎีของแพทย์จีนให้ถ่องแท้กับภูมิปัญญาการแพทย์ตะวันออก

ตำราแพทย์ของจีนที่กล่าวถึงทฤษฎีด้านกายวิภาคศาสตร์ สรีรวิทยา พยาธิวิทยา และเภสัชวิทยา ซึ่งแตกต่างไปจากแพทย์แผนตะวันตก (การแพทย์แผนปัจจุบันหรือการแพทย์สมัยใหม่) โดยสิ้นเชิง เนื่องมาจากพื้นฐานที่ต่างกัน ในเนื้อหาแต่ละบทจะมีตารางและภาพประกอบมากมาย จึงเหมาะกับผู้ที่จะศึกษาการแพทย์แผนจีน